Psychoterapia poznawczo-behawioralna zwana także terapią kognitywno-behawioralną (stąd skrót CBT od ang. cognitive–behavioral therapy) stanowi popularną metodę leczenia zaburzeń psychicznych, trudności emocjonalnych oraz problematycznych zachowań. W jej nurcie prowadzone jest m.in. leczenie depresji. Terapia CBT charakteryzuje się ustrukturyzowanym i zorientowanym na określone cele i problemy sposobem współpracy terapeuty z pacjentem. Na czym dokładnie polega psychoterapia poznawczo-behawioralna?
CBT – Co to?
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to zaawansowana forma leczenia psychologicznego, która wykazała swoją skuteczność w przypadku szerokiego spektrum zaburzeń psychicznych i emocjonalnych. Metoda ta jest stosowana przy leczeniu depresji, różnorodnych zaburzeń lękowych, problemów związanych z nadużywaniem alkoholu i narkotyków, kryzysów w relacjach międzyludzkich oraz zaburzeń odżywiania.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna: Na czym polega?
Psychoterapia poznawczo-behawioralna bazuje na przekonaniu, że nasze zachowania i emocje są uzależnione od wyuczonego schematu reagowania na otaczający nas świat i sytuacje, w których się znajdujemy. Schemat reagowania pomaga nam w stosunkowo szybkim czasie ocenić daną sytuację i na nią zareagować. Gdybyśmy nie działali w oparciu o gotowe schematy każda sytuacja byłaby dla nas czymś nowym, a jej rozpoznanie i dobór adekwatnego zachowania powodował stres. Niestety to, w jaki sposób interpretujemy otaczającą nas rzeczywistość, nie zawsze jest korzystne dla naszego funkcjonowania na poziomie psychologicznym i społecznym. Zadaniem psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest identyfikacja i odrzucenie niepożądanych schematów myślowych, a następnie zastąpienie ich innymi.
Cel terapii CBT determinuje sposób pracy terapeuty, który stara się wpłynąć na procesy poznawcze pacjenta tak, by uzyskiwać rezultaty w postaci zmiany jego funkcjonowania i zachowania. Zmiany odbywają się więc w sferze behawioralnej.
Jak odbieramy informacje z otoczenia?
W każdym przypadku, w którym dochodzi do zaburzeń i dysfunkcji zniekształcony zostaje sposób, w jaki osoba odbiera informacje z otoczenia. Co to oznacza? Osoba posiadająca błędne przekonania, błędnie interpretuje napływające informacje, w efekcie czego zachowuje się sposób dysfunkcyjny, a więc społecznie niepożądany lub zwyczajnie nieadekwatny.
Mechanizm zgodnie z którym interpretujemy rzeczywistość i reagujemy na nią bazuje na naszych przekonaniach. Dlatego podstawowym celem terapii CBT jest rozpoznanie błędnych przekonań. Dopóki nie zostaną one prawidłowo rozpoznane, dopóty nie będzie ich można zastąpić nowymi, bardziej korzystnymi i adekwatnymi.
Proces terapeutyczny w terapii CBT
Proces terapeutyczny w CBT zazwyczaj rozpoczyna się od nawiązania współpracy między terapeutą a pacjentem oraz ustalenia konkretnych, mierzalnych celów leczenia. Następnie, w ramach sesji, pacjent uczy się rozpoznawać swoje automatyczne negatywne myśli, kwestionować ich prawdziwość oraz zastępować je bardziej realistycznymi i mniej szkodliwymi perspektywami. Terapia często wykorzystuje techniki takie jak prowokowanie myśli, eksperymenty behawioralne, role-playing czy treningi umiejętności społecznych, które pomagają pacjentom testować i modyfikować swoje przekonania i zachowania w kontrolowanych warunkach.
Jak przebiega leczenie w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej?
Leczenie w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej składa się z serii spotkań pacjenta z psychoterapeutą. W trakcie tych spotkań terapeuta i pacjent starają się wspólnie zidentyfikować negatywne schematy myślowe, które leżą u podstaw zaburzonych zachowań lub emocji. Identyfikacja negatywnych schematów stanowi krok do rozwiązania problemu, który zgodnie z założeniami omawianego nurtu powinien być rozwiązany w możliwe jak najkrótszym czasie. W CBT nie koncentrujemy się na analizie źródeł problemów, ale osiąganiu zamierzonych celów, którymi jest redefinicja zaburzonych schematów myślowych, które uniemożliwiają pacjentowi efektywne funkcjonowanie w grupie, roli społecznej, związku.
Czy terapia CBT jest skuteczna?
Dowody naukowe jednoznacznie potwierdzają, że terapia CBT jest jedną z najbardziej efektywnych metod leczenia wielu zaburzeń psychicznych. Efekty terapii często są długotrwałe, co sprawia, że pacjenci po zakończeniu leczenia są w stanie samodzielnie radzić sobie z przyszłymi wyzwaniami, co wpływa korzystnie na ich funkcjonowanie w społeczeństwie. Pomimo swojej skuteczności psychoterapia poznawczo-behawioralna nie jest uniwersalnym rozwiązaniem i może nie być odpowiednia dla każdego pacjenta.
Terapia wymaga aktywnego udziału pacjenta, gotowości do zmiany i podejmowania świadomych działań zarówno w gabinecie, jak i poza nim. Mimo tych wyzwań dla wielu osób terapia CBT okazuje się być kluczowym krokiem na drodze do zdrowia psychicznego i lepszego samopoczucia.
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.