Uzależnienia, zarówno związane z substancjami psychoaktywnymi, jak i te o charakterze behawioralnym, coraz częściej stają się przedmiotem publicznej dyskusji i zainteresowania specjalistów. Choć na pierwszy rzut oka różnią się one od siebie, mają wiele wspólnych cech, a ich wpływ na życie osoby uzależnionej może być równie niszczący. Jakie są podobieństwa i różnice między tymi dwoma typami uzależnień? Jakie są sposoby leczenia? O tym na naszym blogu.
Uzależnienia, niezależnie od ich źródła, mają wspólny mianownik – wpływają destrukcyjnie na życie osoby uzależnionej, jej relacje, zdrowie fizyczne i psychiczne oraz codzienne funkcjonowanie. Choć najczęściej mówi się o uzależnieniach od substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki czy leki, coraz większą uwagę poświęca się również uzależnieniom behawioralnym, które związane są z określonymi zachowaniami, a nie substancjami. Do tej kategorii zaliczają się między innymi uzależnienie od hazardu, zakupów, seksu, jedzenia, pracy, korzystania z internetu czy grania w gry komputerowe.
Podstawowa różnica między uzależnieniem od substancji, a uzależnieniem behawioralnym polega na tym, że w pierwszym przypadku osoba uzależniona przyjmuje substancję chemiczną, która bezpośrednio wpływa na neurochemię mózgu, wywołując stan euforii, odprężenia czy oderwania od rzeczywistości. Substancja działa na ośrodek nagrody w mózgu, wzmacniając chęć powtórzenia danego doświadczenia. W przypadku uzależnień behawioralnych, choć nie ma fizycznej substancji, mechanizm jest podobny – określone zachowanie wywołuje pozytywne emocje lub ulga w cierpieniu psychicznym, co prowadzi do jego powtarzania i utrwalania. Mózg reaguje na to w sposób zbliżony do reakcji na substancje psychoaktywne – uwalnia dopaminę i wzmacnia daną czynność jako źródło nagrody. W obu przypadkach pojawiają się objawy charakterystyczne dla uzależnień: przymus powtarzania czynności lub zażywania substancji, utrata kontroli, objawy odstawienne, a także kontynuowanie zachowania pomimo negatywnych konsekwencji.
Choć uzależnienia od substancji oraz behawioralne różnią się w swojej naturze, leczenie obu wykazuje wiele podobieństw. Kluczowym elementem terapii jest uświadomienie sobie problemu i motywacja do zmiany. W większości przypadków leczenie uzależnień opiera się na psychoterapii – indywidualnej, grupowej lub rodzinnej – oraz wsparciu społecznym. Podejścia terapeutyczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna, terapia dialektyczno-behawioralna czy terapia skoncentrowana na rozwiązaniach, sprawdzają się zarówno w przypadku uzależnień od substancji, jak i uzależnień behawioralnych. Pomagają one zidentyfikować mechanizmy stojące za uzależnieniem, uczyć się rozpoznawania wyzwalaczy, radzenia sobie z emocjami i budowania nowych, zdrowych strategii zachowania.
W przypadku uzależnień od substancji często konieczne jest również leczenie farmakologiczne, zwłaszcza w fazie detoksykacji, która może być niebezpieczna dla zdrowia i życia. Detoks ma na celu usunięcie substancji z organizmu i złagodzenie objawów odstawiennych. W niektórych przypadkach stosuje się leki podtrzymujące abstynencję, łagodzące głód substancji lub stabilizujące nastrój. W uzależnieniach behawioralnych leczenie farmakologiczne może być stosowane pomocniczo, na przykład w przypadku współwystępowania depresji, lęków czy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, jednak nie jest to element niezbędny do procesu zdrowienia. Ważnym aspektem leczenia obu rodzajów uzależnień jest praca nad relacjami interpersonalnymi i budowanie nowego stylu życia, wolnego od destrukcyjnych schematów. Dla wielu osób ogromnym wsparciem są grupy samopomocowe, takie jak Anonimowi Alkoholicy, Anonimowi Narkomani czy grupy dla osób z uzależnieniami behawioralnymi. Umożliwiają one dzielenie się doświadczeniem, wzajemną motywację i poczucie wspólnoty w procesie zdrowienia.
Choć różnice między uzależnieniami od substancji i uzależnieniami behawioralnymi są istotne z punktu widzenia diagnozy i indywidualizacji terapii, to jednak warto podkreślić, że oba typy zaburzeń opierają się na podobnych mechanizmach neurobiologicznych i psychologicznych. W obu przypadkach kluczowe jest zrozumienie roli, jaką uzależnienie pełniło w życiu osoby chorej, oraz stopniowe budowanie nowej, zdrowszej tożsamości i sposobu funkcjonowania. Leczenie uzależnienia to proces długotrwały i wymagający, ale możliwy do przejścia – przy odpowiednim wsparciu, motywacji i zrozumieniu.
Zdjęcie: www.freepik.com
* Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.