SCHIZOFRENIA – PRZYCZYNY, OBJAWY, LECZENIE

Schizofrenia jest jedną z najczęstszych chorób psychicznych. Cierpi na nią 1% dorosłej populacji na świecie. Nazwa choroby pochodzi od greckich słów schizein – rozszczepić i phren – umysł. Określana jest jako choroba osób młodych, jej objawy mogą się bowiem pojawić w wieku 16-30 lat, w równym stopniu u kobiet i mężczyzn.

Schizofrenia często określana jest jako choroba charakteryzująca się „rozdwojeniem jaźni”, ale wcale nie oznacza posiadania wielu osobowości. Bardziej chodzi o rozbieżność między tym, co chory czuje, myśli i robi. Zwykle przejawia się to niedostosowaniem uczuć oraz zachowania do danej sytuacji, co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania człowieka. Schizofrenia doprowadza do nieprawidłowego postrzegania, odbierania, interpretowania oraz przeżywania rzeczywistości, przez co określana jest jako zaburzenie psychotyczne. Chory ma zaburzoną ocenę własnej osoby i kontaktów z innymi ludźmi. W rezultacie odsuwa się od bliskich i ucieka od świata zewnętrznego. Chorobę charakteryzują urojenia, halucynacje i inne trudności poznawcze. Schizofrenia wymaga leczenia psychiatrycznego.

Sama choroba ma stopniowy przebieg. Najczęściej niepokojące zmiany w zachowaniu chorego zauważają najbliżsi, ale zwykle kładą je na karb stresu, bądź silnych przeżyć. Stopniowo zaczyna on wycofywać się z życia, staje się nieufny, podejrzliwy i zamknięty w sobie. Objawy choroby widoczne są też chociażby w przejawach obojętności na istotne sprawy, a także w używaniu nieadekwatnych do sytuacji słów.

Po zdiagnozowaniu schizofrenii zarówno pacjent, jak i jego najbliżsi, muszą nastawić się na to, że jej leczenie zapewne będzie trwać do końca życia. Choroba może mieć przebieg ciągły i postępujący bądź epizodyczny. W tym drugim przypadku występują okresy nasilenia objawów oraz powrotów do zdrowia (częściowego lub pełnego).

OBJAWY SCHIZOFRENII

• Pozytywne – psychotyczne, jak np. urojenia i halucynacje
• Negatywne – problemy z wyrażaniem emocji, np. zobojętniały wyraz twarzy lub brak motywacji
• Poznawcze – wpływające na problem myślowy chorego (pozytywne lub negatywne, np. słaba koncentracja jest objawem negatywnym)
• Emocjonalne – zazwyczaj mają wydźwięk negatywny, np. stępione emocje

Objawy główne schizofrenii:

• urojenia – gdy pacjent wykazuje fałszywe przekonania, które mogą przybierać różne formy, takie jak urojenia prześladowań lub urojenia wielkości. Pacjent może czuć, że inni próbują go kontrolować, może też myśleć, że ma nadzwyczajne moce i zdolności;
• halucynacje – chory słyszy głosy, co jest znacznie bardziej powszechne niż widzenie, odczuwanie, smakowanie lub wąchanie rzeczy, których w rzeczywistości nie ma;
• zaburzenia myślenia – chory przeskakuje z jednego tematu na drugi, bez logicznego powodu

U chorego występują także:

• brak motywacji (awolicja) – utrata popędu, niechęć do wykonywania codziennych czynności; mycie, gotowanie, czy sprzątanie są wyraźnie zaniedbywane;
• słabe wyrażanie emocji – reakcje na dobre lub smutne wiadomości są niewystarczające lub nieodpowiednie;
• wycofanie społeczne – pacjent wycofuje się z życia w społeczeństwie w obawie przed szkrzywdzeniem;
• nieświadomość choroby – wielu pacjentów nie przyjmuje do wiadomości istnienia choroby, ponieważ halucynacje i urojenia wydają się im bardzo realne. To może skutkować odmową przyjmowania leków w obawie przed skutkami ubocznymi. Niektórzy mogą nawet wierzyć, że podaje się im truciznę;
• trudności poznawcze – mają wpływ na zdolność pacjenta do koncentracji, występują zaburzenia pamięci i trudności z organizowaniem sobie życia. Bliscy zauważają trudności w komunikacji.

CZY MOGĘ MIEĆ SCHIZOFRENIĘ?

Pierwsze objawy, które mogą nas zaniepokoić, związane są z codziennym życiem, naszą aktywnością, stosunkiem do bliskich oraz otoczenia.

Wskazana jest konsultacja z lekarzem psychiatrą, jeśli zauważysz u siebie następujące objawy:

• straciłeś/łaś zainteresowanie czynnościami, które wcześniej sprawiały Ci przyjemność
• czujesz się odłączony/a od swoich uczuć
• masz trudności z koncentracją
• zaczynasz unikać ludzi
• masz halucynacje – słyszysz głosy lub widzisz rzeczy, których nikt inny nie widzi
• masz urojenia – czyli posiadasz silne przekonania, których inni nie podzielają
• czujesz, że Twoje myślenie oraz mowa są niespójne, wyraźnie zdezorganizowane
• nie chce Ci się troszczyć o siebie

Objawy schizofrenii mogą się różnić w zależności od osoby. Chorobę trzeba leczyć – jej skutki sięgają daleko poza pacjenta, dotykając także rodziny, przyjaciół i społeczeństwa.

JAKIE SĄ RODZAJE SCHIZOFRENII?

Według klasyfikacji ICD-10 wyrożniamy następujące rodzaje choroby:

• schizofrenia paranoidalna – występują urojenia i omamy, nie ma natomiast wyraźnych cech zdezorganizowanego zachowania, myślenia i emocji;
• schizofrenia zdezorganizowana (hebefreniczna) – dominują w niej cechy dezintegracji poszczególnych funkcji psychicznych. Występują zaburzenia myślenia, a chory bardzo często czuje pustkę;
• schizofrenia katatoniczna – dominują zaburzenia psychomotoryczne;
• schizofrenia niezróżnicowana – występują mieszane objawy z ww. grup nie dające podstaw do konkretnego zakwalifikowania schizofrenii;
• depresja poschizofreniczna – epizod depresyjny rozwijający się w następstwie schizofrenii. Niektóre niewielkie objawy schizofrenii mogą być obecne;
• schizofrenia rezydualna – obraz kliniczny powstający w wyniku wieloletniego przebiegu schizofrenii. Objawy pozytywne są nieobecne lub występują w niewielkim natężeniu. Dominują objawy negatywne oraz dziwaczność, ekscentryczność zachowania i wypowiedzi;
• schizofrenia prosta;
• schizofrenia innego rodzaju

JAKIE SĄ PRZYCZYNY SCHIZOFRENII?

Zdaniem ekspertów do wystąpienia schizofrenii przyczynia się kilka czynników. Dwa podstawowe to genetyczne i środowiskowe. I chociaż właśnie element dziedziczny jest kluczowy, to wyzwalacze środowiskowe również mają duży wpływ na pojawienie się choroby. Jeśli nikt w rodzinie nie chorował na schizofrenię, to szanse jej rozwoju są mniejsze niż 1%. Ryzyko wzrasta jednak do 10%, jeśli jedno z rodziców zostało zdiagnozowane.

Drugim aspektem jest brak równowagi chemicznej w mózgu – niedobór dopaminy, neuroprzekaźnika, co ma wpływ na rozwój schizofrenii. Podobnie jest w przypadku innego neuroprzekaźnika – serotoniny. Chociaż nie ma dowodów potwierdzających lub nawet wskazujących, że schizofrenię mogą powodować związki rodzinne, to niektórzy pacjenci z chorobą uważają, że napięcie w relacjach z bliskimi wywołuje nawroty choroby.

Pojawienie się schizofrenii w niektórych przypadkach poprzedzają też silnie stresujące doświadczenia, a chory staje się złowrogi i niespokojny. To rzutuje na relacje z bliskimi, może być przyczyną ich pogorszenia, a wręcz rozwodu, czy utraty pracy. Czynniki te są często obwiniane za początek choroby, kiedy tak naprawdę było odwrotnie – choroba spowodowała kryzys. Dlatego niezwykle trudno jest stwierdzić, czy schizofrenia była przyczyną pewnych zachowań, czy wystąpiła na ich skutek.

Kolejnym przyczynkiem do wystąpienia choroby mogą być leki oraz substancje psychoaktywne. Zdaniem ekspertów marihuana i LSD powodują nawroty schizofrenii. Ponadto, w przypadku osób z predyspozycjami do choroby psychotycznej, takiej jak schizofrenia, pierwszy epizod może wywołać używanie konopi indyjskich. Niektórzy badacze uważają, że niektóre leki na receptę, takie jak sterydy i stymulanty, mogą powodować psychozę.

DIAGNOZA SCHIZOFRENII

Nie ma żadnych badań laboratoryjnych, które mogłyby potwierdzić rozpoznanie schizofrenii. Lekarze stosują więc metodę wykluczenia innych jednostek chorobowych, dających podobne psychotyczne objawy, co schizofrenia. W tym celu zlecają wykonanie następujących badań:

• badanie krwi – pozwala stwierdzić, czy czynnikiem wywołującym chorobę może być zażywanie narkotyków, badanie może też wykluczyć fizyczne przyczyny choroby;
• badania obrazowe – pozwalają wykluczyć istnienie guza oraz nieprawidłowości w strukturze mózgu;
• ocena psychologiczna – specjalista ocenia stan psychiczny pacjenta, pytając o myśli, nastroje, występowanie halucynacji, jego skłonność do przemocy oraz obserwując zachowanie i wygląd

JAK LECZY SIĘ SCHIZOFRENIĘ?

Istnieje szereg sposobów leczenia, które zniwelują objawy choroby i zapobiegną nawrotom epizodów psychotycznych. Cenne jest skuteczne kontrolowanie objawów, ponieważ może to pomóc osobie ze schizofrenią w powrocie do normalnego życia. Leczenie zwykle polega na połączeniu przyjmowania leków z psychoterapią oraz – w razie konieczności – pobytach w szpitalu w okresach ostrych epizodów psychotycznych. Leczenie jest zwykle długotrwałe, a największą skuteczność można osiągnąć wtedy, gdy zostanie rozpoczęte we wczesnym stadium choroby.

Farmakoterapia polega na podawaniu leków przeciwpsychotycznych, dzielonych na dwie grupy:

• leki pierwszej generacji – neuroleptyki, działające na objawy wytwórcze
• leki drugiej generacji – atypowe, także działają na objawy wytwórcze, ale ponadto zmniejszają objawy negatywne, afektywne i zaburzenia poznawcze

Lekarz może także podjąć decyzję o włączeniu leków działających krótkoterminowo:

• przeciwdepresyjnych
• uspokajających
• nasennych
• stabilizatorów nastroju

Elementem wspierającym proces leczenia są też:

• psychoedukacja – edukowanie chorego oraz jego najbliższych w zakresie schizofrenii i leczenia
• terapia rodzin – polega na kształtowaniu prawidłowych postaw wobec osoby chorej, umiejętnego reagowania na rozpoznane wcześniej objawy schizofrenii, radzenie sobie z problemami, które wynikają ze wspólnego życia z osobą chorą

GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

Schizofrenia jest chorobą wymagającą leczenia przez lakarza psychiatrę. Pacjenci uzyskają pomoc w Poradniach Zdrowia Psychicznego, szpitalach psychiatrycznych lub w prywatnych placówkach zdrowia tego typu.

Zdj. www.pixabay.com

* Powyższa informacja jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem. 

*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.