Bez względu na czasy, w jakich żyjemy, bez względu na zajmowaną pozycję społeczną, nas, naszych bliskich, może dotknąć uzależnienie. Alkoholizm, narkomania, uzależnienie od hazardu, pracy czy zakupów to bardzo demokratyczne choroby. Na szczęście wzrasta świadomość osób uzależnionych o konieczności podjęcia leczenia.
Z obserwacji doktora n. med. Sławomira Wolniaka, specjalisty psychiatry, ordynatora Kliniki Psychiatrycznej i Terapii Uzależnień Wolmed w Dubiu w woj. łódzkim, wynika, że argumentacja o potrzebie równowagi i harmonii w życiu skuteczniej dociera do średnich i niskich grup zawodowych.
„Takie osoby łatwiej przekonać o potrzebie leczenia z uzależnienia. Powrót do zdrowia ułatwiają porady ambulatoryjne, regularna psychoterapia, uporządkowanie priorytetów” – mówi lekarz.
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób zajmujących wysokie stanowiska. Żyjący w ciągłym stresie biznesmeni, pracujący po kilkanaście godzin dziennie, są przekonani, że wszystkiemu podołają. Gdy zauważają u siebie spadek formy, ratują się różnego rodzaju używkami, środkami stymulującymi. Wpadając w nałóg, sami nie są w stanie poradzić sobie z powrotem do zdrowia. Im szybciej poproszą o pomoc specjalistę, tym lepiej. Co więcej, ludzie przepracowani stają się nadpobudliwi, agresywni, popadają w nerwicę, depresję i stają się podatni na choroby psychosomatyczne.
Czym jest uzależnienie?
Trudno szukać profesjonalnej pomocy, jeśli nie ma się świadomości tego, czym jest uzależnienie. Uzależnienie najłatwiej zdefiniować jako granicę, gdzie czynność sprzyjająca przyjemności staje się przymusem. Początkiem każdego uzależnienia jest przyjemność i satysfakcja. Z czasem przyjemność i satysfakcja odczuwane podczas wykonywania danej czynności słabną, w związku z czym wykonujemy tę czynność coraz częściej lub z coraz większym natężeniem.
Mechanizm przyjemności i satysfakcji wykształcił się, aby promować zachowania korzystne dla organizmu. Odczuwanie przyjemności jest związane z aktywacją w mózgu układu nagrody, który jest częścią układu mezolimbicznego. Układ mezolimbiczny składa się z dwóch głównych struktur – pola brzusznego nakrywki i jądra półleżącego przegrody. Pobudzenie tego układu powoduje uwalnianie się dopaminy, która jest odpowiedzialna za odczuwanie przyjemności. Dopaminę uważa się za kluczowy czynnik w kontekście uzależnień.
Uzależnienia dzielimy na fizyczne i psychiczne, wyróżniamy także uzależnienia behawioralne i społeczne. Uzależnienie może dotyczyć różnych źródeł przyjemności – substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki, nikotyna) lub czynności (hazard, zakupy, korzystanie z Internetu).
Objawy uzależnienia
Objawy uzależnienia mogą być różne. Wiele zależy od rodzaju i charakteru uzależnienia, jak również cech osobowościowych osoby uzależnionej. Pewnym wspólnym mianownikiem postępującego rozwoju uzależnienia są m.in.:
- Zachowania kompulsywne – osoba uzależniona odczuwa nieodpartą potrzebę zażywania substancji lub angażowania się w określone działania i kontynuuje te zachowania nawet w obliczu negatywnych konsekwencji.
- Rosnąca tolerancja – jak już wcześniej wspomnieliśmy z czasem dane zachowanie przynosi coraz mniej przyjemności, w związku z powyższym osoba uzależniona zwiększa dawki lub intensywność podejmowanych działań, aby uzyskać zamierzony efekt w postaci odczuwania przyjemności.
- Utrata kontroli – utrata kontroli jest ściśle związana z problemem rosnącej tolerancji na daną substancję/czynność. Osoba uzależniona zwiększa dawki substancji lub ilość czasu spędzanego na danym działaniu, tym samym przekraczając granice, które wcześniej sama sobie wyznaczyła.
- Nawroty – osoby uzależnione często próbują sobie (i innym) udowodnić, że problem uzależnienia ich nie dotyka. To prowadzi do swoistej sinusoidy okresów wstrzemięźliwości i popadania w nałóg.
- Objawy odstawienia – uzależnienie wiąże się z fizycznymi i psychicznymi objawami zespołu odstawienia, które pojawiają się w sytuacjach, gdy osoba uzależniona zaprzestanie stosować daną substancję.
- Zaniedbywanie obowiązków – myśli i zachowania osoby uzależnionej koncentrują się na jednym – przedmiocie uzależnienia. To prowadzi do zaniedbywania obowiązków we wszystkich sferach życia, a więc obowiązków zawodowych/edukacyjnych, rodzinnych i wobec grupy społecznej.
- Problemy w relacjach – uzależnienie prowadzi do konfliktów interpersonalnych, które objawiają się w różnych sferach życia osoby uzależnionej.
Uzależnienie: Niebezpieczny alkohol
Jak wskazują badania, w Polsce alkohol spożywa 90% społeczeństwa powyżej 15. roku życia.
Ponad 4,5 miliona osób pije regularnie, a uzależnionych jest ponad 800 tysięcy ludzi.
Skutki alkoholizmu mogą być bardzo poważne. Może pojawić się psychoza alkoholowa, występująca u 5% uzależnionych. Pojawia się po kilkunastu godzinach od zaprzestania picia i jest elementem alkoholowego zespołu abstynencyjnego.
„Gdy stężenie alkoholu we krwi gwałtownie spada, występują bezsenność, lęki, zaburzenia świadomości, niepokój, omamy wzrokowe oraz słuchowe” – wyjaśnia wyjaśnia dr n. med. Sławomir Wolniak, specjalista psychiatra.
Pojawiają się też zaburzenia somatyczne – bóle, drżenie mięśni, wymioty. Czasem występują u osób, które podejmują próby wyjścia z nałogu na własną rękę. Szacuje się, że blisko 15% pacjentów jest nimi zagrożona.
Profesjonalna pomoc
Organizm osoby uzależnionej, wyniszczony w mniejszym bądź większym stopniu, po odstawieniu alkoholu jest w szoku chemicznym. Reagować może w bardzo różny sposób. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest detoksykacja. Fachowa pomoc jest niezbędna, bo uzależnienie od alkoholu jest nie tylko chorobą woli. To też uzależnienie chemiczne, wymagające pomocy farmakologicznej, która ochroni zdrowie pacjenta. Po zakończeniu leczenia farmakologicznego czas na terapię. Polega ona na otoczeniu osoby uzależnionej opieką psychologa i psychoterapeuty, przy pomocy których uczy się, czym jest uzależnienie i jakie skutki w organizmie powoduje. Rozmowy z terapeutą pozwalają na uzmysłowienie osobie uzależnionej ogromnych spustoszeń, jakich w jej życiu dokonał alkohol. Osoba uzależniona zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że zaczyna nowe życie, a przy pomocy bliskich jest w stanie zachować abstynencję
Podczas terapii alkoholowej oraz po jej zakończeniu ważna jest także dbałość o higienę życia psychicznego, aby w przyszłości nie ulegać pułapkom nałogu. Istotne są też inne elementy – odpowiednia dieta, umiejętność relaksu, ale też systematyczna aktywność fizyczna i intelektualna.
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.