Wypalenie zawodowe

Wypalenie zawodowe (tzw. zespół wypalenia zawodowego) to stan emocjonalny występujący wskutek przeciążenia długotrwałym stresem związanym z pracą. Stan ten objawia się wyczerpaniem emocjonalnym, depersonalizacją, brakiem satysfakcji oraz poczuciem braku sprawstwa w środowisku pracy.

Wypalenie zawodowe często manifestuje się poczuciem zmęczenia, brakiem zaangażowania i zapału do pracy. Przypisując powyższe objawy zmęczeniu obiecujemy sobie, że po urlopie wrócimy pełni energii i chęci. Niestety w wielu przypadkach krótki urlop okazuje się niewystarczający. Co wtedy? Czym jest wypalenie zawodowe? Skąd się bierze? Czym może skutkować? Jak mu zaradzić?

Częstym podłożem rozwoju wypalenia zawodowego jest zaburzenie równowagi w relacji człowiek – praca. Kiedy pracownik ma poczucie, że więcej daje od siebie, niż otrzymuje jest zniechęcony i zdemotywowany. To z kolei rodzi stres, który sprawia, że komfort pracy coraz bardziej się obniża. W efekcie wykonanie nawet najprostszych obowiązków zawodowych wiąże się z ogromnym wydatkiem emocjonalnym, który nie zostaje odpowiednio wynagrodzony. W tym miejscu po raz kolejny do głosu dochodzi stres, a spirala wypalenia zawodowego się nakręca.

Objawy wypalenia zawodowego

Pierwszym, a zarazem najbardziej charakterystycznym objawem wypalenia zawodowego jest zmęczenie. Nawet, jeśli za sobą mamy niespecjalnie trudny dzień pracy, do domu wracamy z bólem głowy, rozdrażnieniem, w nocy nie możemy spać, często się wybudzamy, a rano nie mamy na nic siły ani ochoty. Stan ten może być spowodowany chwilowym spadkiem formy, ale jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas powinien być dla nas sygnałem ostrzegawczym.

Wśród innych objawów wypalenia zawodowego wskazać należy:

depersonalizację (we współpracownikach przestajemy widzieć ludzi stają się dla nas bezosobowi i płascy),
wycofanie,
apatia (nie tylko nie chce się nam myśleć o pracy, ale i nie myślimy o niczym innym),
krytycyzm wobec własnej osoby,
zrzucanie odpowiedzialności za niepowodzenia zawodowe na innych (najczęściej na dyrekcję lub przełożonych).

Przyczyny wypalenia zawodowego

Katalog czynników przyczyniających się do występowania zespołu wypalenia zawodowego jest bardzo szeroki. Częstym powodem jest stres. Może on wynikać zarówno ze specyfiki wykonywanej pracy lub branży, jak i brania na siebie zbyt dużej liczby obowiązków. Pracujemy dziś coraz intensywniej i coraz dłużej. Często, w obawie przed utratą pracy, przyjmujemy na siebie kolejne obowiązki. Nie starcza nam więc czasu na życie prywatne. Zaniedbujemy swoich bliskich, swoje zainteresowania i hobby. Praca pochłania nas niemalże w całości. W efekcie powyższego bardzo często dochodzi do „zmęczenia materiału”, zarówno w wymiarze psychicznym, jak i fizycznym.

Wypalenie zawodowe może się również rozwinąć na podłożu wcześniejszego pracoholizmu (uzależnienia od pracy). Ciągła wewnętrzna potrzeba pracowania, a co za tym idzie brak umiejętności i co ważniejsze chęci wypoczywania stwarzają doskonałe warunki do rozwoju zaburzenia.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu wypalenia zawodowego

Wypalenia zawodowego może doświadczyć każdy pracownik, istnieją jednak pewne czynniki, które mogą zwiększyć ryzyko jego wystąpienia. Należą do nich m.in.:

praca w branżach związanych z opieką zdrowotną, ratownictwem, pomocą społeczną czy edukacją, gdzie często występuje wysoki poziom stresu
branże, w których wymagana jest wysoka wydajność, takie jak produkcja, handel czy usługi
brak wsparcia ze strony przełożonych lub współpracowników
brak kontroli nad pracą i harmonogramem
praca związana z rutyną lub monotonnością
wysokie wymagania wobec pracownika lub brak uznania za jego pracę
nadmiar pracy, brak równowagi między życiem prywatnym a zawodowym
konflikty w pracy lub złe relacje z przełożonymi lub współpracownikami
wysokie oczekiwania wobec siebie, perfekcjonizm
trudności w dostosowaniu się do zmian w pracy lub w organizacji

Leczenie wypalenia zawodowego

Leczenie wypalenia zawodowego zależy od stopnia zaawansowania objawów oraz indywidualnych potrzeb i sytuacji danej osoby. Kluczowa jest w tym przypadku psychoterapia, która pomaga w :

nauce radzenia sobie z przyczynami wypalenia zawodowego,
zmianie zachowania,
zmianie wzorców myślenia, które przyczyniają się do wystąpienia objawów.

W uzasadnionych przypadkach lekarz może przepisać leki, których celem jest wspieranie pacjenta w radzeniu sobie z objawami, takimi jak depresja, stany lękowe czy bezsenność. Ważną rolę w terapii odgrywa wspierające środowisko pracy oraz zmiana stylu życia. Rekomendowane są:

regularna aktywność fizyczna,
zdrowa dieta,
regularny odpoczynek.

W niektórych przypadkach dobrym rozwiązaniem jest zmiana pracy lub branży, która przekłada się na obniżenie poziomu stresu, co umożliwia bardziej efektywne radzenie sobie z obowiązkami zawodowymi. Tak czy inaczej, ważne jest to, aby nie ignorować pierwszych objawów wypalenia zawodowego i od razu poszukać specjalistycznej pomocy. W przeciwnym razie powrót do zdrowia może być bardzo trudny i czasochłonny.

Aby uniknąć wypalenia zawodowego należy stosować jedną z podstawowych zasad – odpoczywać od pracy. Badania pokazują, że „dobry” urlop powinien trwać minimum dwa tygodnie. Ważne, by na ten czas wyłączyć nie tylko telefon służbowy, ale również swoją głowę i w pełni oddać się zasłużonemu wypoczynkowi. Warto też nauczyć się zostawiać pracę w pracy. Po 8 godzinach wykonywania swoich obowiązków, należy się odpoczynek i czas dla siebie.

*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.