Doświadczenie kryzysowej sytuacji w życiu nie musi od razu oznaczać rozpoczęcia długoterminowej terapii. W takich przypadkach doskonale sprawdza się pierwsza pomoc emocjonalna, czyli interwencja kryzysowa. Stosuje się ją w nagłych przypadkach i obejmuje od kilku do kilkunastu spotkań z psychologiem lub psychoterapeutą. Na czym polega interwencja kryzysowa? Kiedy warto z niej skorzystać? O tym na naszym Blogu.
Główną zasadą interwencji kryzysowej jest skupienie się na danym problemie, by w taki sposób dążyć do jak najszybszego przywrócenia równowagi psychicznej pacjenta. Spotkania mają określony cel, które rozpoczyna rozeznanie się w aktualnej sytuacji, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, zrozumienie reakcji pacjenta, przywrócenie poczucia sprawczości, uruchomienie jego zasobów oraz ułożenie planu zmiany. Główną rolą psychologa lub psychoterapeuty jest empatia, która pozwoli na spojrzenie na osobę w kryzysie jej oczami; bycie dyrektywnym i koncentrującym się na problemach „tu i teraz”. Psycholog stara się dostrzec zarówno trudności pacjenta, jak i jego zasoby, które będą pomocne w rozwiązaniu problemu. Trzeba jednak pamiętać, że pacjent nie otrzyma gotowych rozwiązań „na tacy”. Decyzje dotyczące dalszego postępowania (w sytuacjach, w których właśnie tego dotyczy interwencja kryzysowa) będą jego autonomicznymi wyborami.
Interwencja zwykle przebiega według planu, który może obejmować następujące punkty:
Krok I Prośba o pomoc
Krok II Analiza sytuacji powodującej kryzys
Krok III Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie
Krok IV Sprawdzenie możliwych, preferowanych rozwiązań
Krok V Nauczenie nowych strategii postępowania
Po pomoc w formie interwencji kryzysowej zgłaszają się osoby, które doświadczyły przejściowych trudnych sytuacji w życiu, którym towarzyszą negatywne emocje, przez co ich funkcjonowanie jest zaburzone. Sięgają po pomoc, bo nie są w stanie poradzić sobie z nową dla nich sytuacją. Kryzys może wynikać ze straty, jak śmierć bliskiej osoby czy utrata pracy, ale też powstaje na skutek długotrwałego oddziaływania szkodliwych czynników prowadzących do załamania, a tak może być m.in. w przypadku przemocy w rodzinie.
Interwencja kryzysowa ma też zastosowanie w sytuacji traumy, czyli urazu psychologicznego. Traumatyczne wydarzenia, to m.in. wypadek drogowy lub inny, przemoc w rodzinie, napaść, ucieczka przed wojną, gwałt lub próba gwałtu. Trauma jest wywoływana przez działania zewnętrzne zagrażające zdrowiu i życiu danej osoby lub jej bliskim, co prowadzi do poważnych zmian w funkcjonowaniu człowieka. Ze względu na to, że interwencja kryzysowa jest pomocą w odpowiedzi na ostrą reakcje na stres, obejmującą kilka do 12 spotkań, w niektórych przypadkach doświadczenia traumy może być forma niewystarczającą. Gdy mamy do czynienia z przedłużającym się znacznym stresem, nadużyciami, wieloletnią przemocą, może dojść do PTSD, czyli stresu posttraumatycznego, co może wymagać większej liczby sesji psychoterapeutycznych.
Trzeba też zdawać sobie sprawę z tego, że podczas jednorazowego spotkania psycholog czy psychoterapeuta nie jest w stanie udzielić pacjentowi kompleksowej pomocy. Nie należy też oczekiwać, że bez wysiłku pacjenta jakiekolwiek zmiany w jego życiu są możliwe. Specjaliści służą natomiast swoją wiedzą i informacjami dotyczącymi różnych kroków formalnych oraz na temat instytucji, do których można zwrócić się po pomocy w przypadku, gdy problem jest złożony.
Podczas interwencji kryzysowej rolą psychologa lub psychoterapeuty jest zapewnienie wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa i zredukowania lęku.
Według Geralda Caplana, amerykańskiego psychiatry, jednego z twórców interwencji kryzysowej, z kryzysem mamy do czynienia wtedy, gdy na drodze do osiągnięcia ważnych celów życiowych napotykamy przeszkody, których nie jesteśmy w stanie przezwyciężyć przy pomocy znanych nam i dotąd stosowanych metod rozwiązywania problemów. Ponadto, w czasie kryzysu tracimy równowagę co sprawia, że wchodzimy w stan braku równowagi i dezorganizacji.
Kryzys jest zjawiskiem bardzo dynamicznym. Caplan (1964 r.) wyróżnił cztery fazy, które są charakterystyczne i można je zaobserwować u większości osób:
Faza szoku, w której osoba konfrontuje się z wydarzeniem wywołującym kryzys. Charakterystyczny jest tutaj mechanizm zaprzeczania: „Nie wierzę”, „To nie może być prawda”, „Jutro się obudzę i wszystko wróci do normy”. Ludzie na pozór mogą sprawiać wrażenie, że kontrolują sytuację, jednak w psychice zazwyczaj panuje wielki chaos i silne pobudzenie. Pojawia się wzrost napięcia i próba radzenia sobie znanymi i skutecznymi dotąd metodami.
Faza reakcji emocjonalnej pojawia się, gdy osoba konfrontuje się z rzeczywistością. Wszystkie rodzące się uczucia są bardzo intensywne. W tej fazie dalej szybko narasta napięcie, pojawia się frustracja z powodu nieskuteczności stosowanych strategii. Przy braku odpowiedniego wsparcia istnieje niebezpieczeństwo przejścia kryzysu w stan chroniczny.
Faza mobilizacji, czyli pracy nad kryzysem. Pojawia się wyzwolenie z dominacji kryzysu i myślenie o przyszłości. W tej fazie napięcie dalej rośnie i powoduje zwiększenie mobilizacji sił organizmu, uruchomienie zasobów jednostki. Jest to czas, kiedy pojawia się gotowość do skorzystania z pomocy. Można pokonać kryzys i odzyskać równowagę sprzed wydarzenia kryzysowego lub też pozornie poradzić sobie z problemem, zaprzeczając problemowi. Jeżeli żadna z tych możliwości nie przyniesie pożądanego efektu, to dochodzi do wzrostu niepokoju, napięcia. Funkcjonowanie ulega pogorszeniu. Jednostka w tym czasie może swój problem rozwiązać, stosując konstruktywne strategie, w tym np. profesjonalną pomoc. Może też zmienić jego ocenę tak, że przestanie uważać tę sytuację za problem wymagający rozwiązania lub może zrezygnować z jego rozwiązania.
Faza nowej orientacji następuje, gdy zostaje odbudowane poczucie własnej wartości, przywrócona kontrola, dochodzi do nawiązania nowych związków, akceptacji i wydarzenie traumatyczne wzbogaca doświadczenie życiowe jednostki. Jeżeli natomiast osoba nie rozwiązała problemu, nie zmieniła jego oceny, ani nie zrezygnowała z rozwiązania, dochodzi do dalszego wzrostu napięcia aż do „punktu załamania” i może nastąpić dezorganizacja osobowości.
Interwencja kryzysowa ma zapobiec utracie równowagi lub ją przywrócić, a także odzyskać zdolność do działania i autonomii. Psycholog lub psychoterapeuta łagodzi objawy kryzysowe, dba o przywrócenie wspomnianej równowagi psychicznej, zapobiega przejściu kryzysu w stan chroniczny, przywraca poczucie sprawczości (a także umiejętności poszukiwania i korzystania ze wsparcia społecznego).
Nie każda osoba, która doświadczyła sytuacji kryzysowej, będzie potrzebować wsparcia psychologicznego. Jeśli jednak bliska Ci osoba nie jest w stanie sama przezwyciężyć kryzysu i czerpać z tego doświadczenia, może się załamać i przeżywać bardzo silny stres z tym związany, wówczas warto wesprzeć ją w podjęciu decyzji o zwróceniu się o pomoc do specjalisty.
Zdj. www.pixabay.com
* Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.