Demencja, zwana także otępieniem, to przewlekła postępująca choroba mózgu. Jest poważnym schorzeniem, stanowiącym zagrożenie dla życia człowieka. Objawia się spadkiem wielu funkcji poznawczych, takich jak: pamięć, myślenie, osąd, orientacja oraz zdolność uczenia się.
Demencja objawy
Objawy mogą różnić się w zależności od przyczyny powstania choroby, ale jedno je łączy – są zauważalne przez osoby bliskie, które z chorym spędzają najwięcej czasu. A na co właśnie bliscy powinni zwracać szczególną uwagę? Przejawy utraty pamięci, trudności w komunikowaniu się lub znajdowaniu słów, trudności w rozumowaniu, rozwiązywaniu problemów, w posługiwaniu się złożonymi zdaniami, z planowaniem i organizowaniem, z koordynacją i funkcjami motorycznymi, ogólnego poczucia dezorientacji.
U osoby cierpiącej na demencję występują też zmiany emocjonalne:
- lęk
- drażliwość
- niepokój
- zmiany osobowości
- depresja
- wahania emocjonalne
- zmniejszenie natężenia emocji i wyrażania uczuć
- obojętność
- zmiana sposobu myślenia
Ogólne otępienie niesie za sobą objawy w postaci utraty zdolności intelektualnych, w tym pamięci. Choroba znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, z czasem pogłębia się i trwa do końca życia. Jeśli Ty lub Twój bliski ma problemy z pamięcią lub inne objawy demencji – skontaktuj się z lekarzem. Niektóre uleczalne schorzenia mogą powodować objawy otępienia, dlatego ważne jest ustalenie przyczyny występowania zaburzeń. Ponadto demencja, jeśli leczenie zostanie wdrożone odpowiednio szybko może zostać skutecznie spowolniona, co wiąże się z zachowaniem funkcji intelektualnych i samodzielności na dłużej.
Demencja przyczyny
Demencję powoduje degeneracja w korze mózgowej – tej części mózgu, która jest odpowiedzialna za myśli, wspomnienia, działania i osobowość. Gdy dochodzi do śmierci komórek mózgowych w tym rejonie, pojawiają się zaburzenia poznawcze, charakteryzujące demencję.
Otępienia, które występują na skutek urazu głowy, guza mózgu, infekcji (jak np. zapalenie opon mózgowych), zaburzeń hormonalnych (związanych z tarczycą), zaburzeń metabolicznych (np. chorób wątroby, trzustki, nerek, które zakłócają równowagi chemikaliów we krwi), niedotlenienia, niedoborów żywieniowych (tj. witamin), nadużywania narkotyków czy alkoholizmu – można leczyć. Jednak trzeba wiedzieć, że większość zaburzeń związanych z demencją jest postępująca i zwyrodnieniowa. Zmiany te z czasem się pogłębiają i są nieodwracalne.
Typy demencji
Jest kilka typów demencji. Należą do nich:
- Choroba Alzheimera – występuje u osób po 65. roku życia, dochodzi w niej do postępującej utraty komórek nerwowych, jest najczęstszą przyczyną otępienia;
- Otępienie naczyniowe – to drugi z najczęściej występujących rodzajów demencji, występuje w wyniku uszkodzenia naczyń dostarczających krew do mózgu; problemy z naczyniami kwionośnymi mogą być spowodowane udarem;
- Otępienie z ciałami Lewy’ego – ciała Lewy’ego to nieprawidłowe skupiska białek występujące u osób ze zdiagnozowaną chorobą nuerodegeneracyjną występującą pod taką nazwą, a także u osób chorobą Alzheimera i chorobą Parkinsona;
- Otępienie czołowo-skroniowe – grupa chorób charakteryzujących się rozpadem (degeneracją) komórek nerwowych w płatach czołowych i skroniowych mózgu, obszarach ogólnie związanych z osobowością, zachowaniem i językiem;
- Demencja mieszana – połączenie choroby Alzheimera, demencji naczyniowej i otępienia z ciałem Lewy’ego;
- Choroba Huntingtona– zw. Pląsawicą Huntingtona, jest chorobą genetyczną ośrodkowego układu nerwowego, objawia się zaburzeniami ruchowymi, zaburzeniami psychicznymi oraz otępieniem. Objawy i symptomy, w tym poważny spadek umiejętności myślenia (poznawczego), pojawiają się zwykle w wieku około 30-40 lat;
- Poważny uraz mózgu- stan spowodowany powtarzającymi się urazami głowy, takimi jak u bokserów, piłkarzy lub żołnierzy. W zależności od części mózgu, która jest uszkodzona, stan ten może powodować objawy otępienia, takie jak depresja, wybuchowość, utrata pamięci, nieskoordynowany ruch i zaburzenia mowy, a także powolny ruch, drżenie i sztywność (parkinsonizm). Objawy mogą pojawić się dopiero po latach od urazu;
- Choroba Creutzfeldta – Jakoba– rzadkie zaburzenie mózgu zwykle występujące u ludzi bez znanych czynników ryzyka. Stan ten może być spowodowany nieprawidłową postacią białka. Choroba Creutzfeldta-Jakoba może być dziedziczona lub wywoływana przez kontakt z chorym mózgiem lub tkanką układu nerwowego. Jej oznaki pojawiają się zwykle około 60. roku życia;
- Choroba Parkinsona – jest to samoistna i postępująca zwyrodnieniowa choroba ośrodkowego układu nerwowego. U wielu osób z chorobą Parkinsona pojawiają się objawy otępienia;
Otępienie – objawy które można leczyć
Nie każdy objaw otępienia jest skutkiem jednej z wymienionych chorób – niektóre objawy demencji można leczyć farmakologicznie. Wśród nich są:
- zakażenia i zaburzenia immunologiczne – objawy podobne do otępienia mogą wynikać z gorączki lub innych skutków ubocznych próby zwalczenia infekcji przez organizm;
- problemy metaboliczne i zaburzenia endokrynologiczne – u osoby z problemami z tarczycą, niskim poziomem cukru we krwi (hipoglikemia), zbyt małym lub zbyt dużym stężeniem sodu lub wapnia, bądź zaburzoną zdolnością do wchłaniania witaminy B-12, mogą wystąpić objawy podobne do demencji lub inne zmiany osobowości;
- niedobory żywieniowe – w przypadku odwodnienia organizmu, braku wystarczającej ilości witaminy B-1 (powszechne u osób z przewlekłym alkoholizmem), a właśnie brak dostatecznej ilości witamin B-6 i B-12 w diecie może powodować objawy podobne do demencji;
- reakcje na leki;
- krwiaki podtwardówkowe – krwawienie między powierzchnią mózgu a pokryciem nad mózgiem które jest częste u osób starszych po upadku, może powodować objawy podobne do demencji;
- zatrucie – narażenie organizmu na działanie metali ciężkich, czy pestycydów oraz nadużywanie alkoholu lub nawet sporadyczne używanie narkotyków, mogą prowadzić do objawów demencji;
- niedotlenienie – może wystąpić m.in. z powodu ciężkiej astmy, zawału serca, zatrucia tlenkiem węgla;
Czynniki leczenia
W sytuacji, w której diagnozowana jest demencja przyczyny choroby mogą mieć różne podłoże. Możemy jednak wyróżnić pewien uniwersalny zestaw czynników ryzyka. Pierwszym z czynników ryzyka jest wiek. Chociaż na otępienie narażone są osoby po 65. roku życia, to demencja może wystąpić także u młodszych osób. Większe ryzyko rozwoju choroby występuje także w przypadku istnienia pewnych mutacji genetycznych oraz przy łagodnym upośledzeniu funkcji poznawczych. Ponadto istnieją czynniki ryzyka, ktore mogą podlegać naszej kontroli.
Należą do nich:
- alkoholizm – w przypadku picia dużej ilości alkoholu może wystąpić większe ryzyko demencji
- czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego – nadciśnienie, wysoki poziom cholesterolu, miażdżyca i otyłość
- depresja – w późniejszym okresie życia może wpłynąć na rozwój demencji
- cukrzyca – gdy jest słabo leczona, zwiększa ryzyko wystapienia otępienia
- palenie – może zwiększać ryzyko rozwoju demencji i chorób naczyniowych
- bezdech sennny – osoby, u których występują przerwy w oddychaniu w czasie snu, mogą cierpieć na utratę pamięci
Demencja może ograniczyć zdolność do prawidłowego funkcjonowania człowieka i prowadzić do:
- nieodpowiedniego odżywiania się – choroba powoduje zmniejszanie przyjmowania pokarmów i zawartych w nich składnikow odżywczych;
- zapalenia płuc – trudności z połykaniem zwiększają ryzyko zadławienia, co może zablokować oddychanie i spowodować zapalenie płuc;
- zaniedbywanie siebie – trudności w wykonywaniu czynności higienicznych czy dokładnym przyjmowaniu leków;
- śmierć – demencja w poźnym stadium, często z powodu infekcji, powoduje śpiączkę i śmierć;
Diagnoza otępienia
Otępienie można stwierdzić po wykonaniu szeregu badań, dzięki którym lekarz jest w stanie wykluczyć inne choroby dające podobne objawy co demencja. Należą do nich:
- tomografia komputerowa – wykluczająca guzy bądź tętniaki mózgu
- badania tarczycy
- morfologia – wykluczająca anemię
- badanie w kierunku niewydolności wątroby
- rezonans magnetyczny
- pozytonowa tomografia emisyjna – pozwala dokładnie rozpoznać chorobę
Demencja leczenie
Demencji całkowicie nie można wyleczyć, ale istnieją leki, które mogą poprawić jakość życia chorych. W farmakoterapii stosuje się memantynę, inhibitory acetylocholinesterazy, których zasadniczym działaniem jest zwiększenie ilości przekaźnika sygnałów mózgowych – acetylocholiny (jej niedobór leży u podstaw choroby Alzheimera). Leki najskuteczniej działają we wszesnym stadium choroby. O wyborze odpowiedniego leku decyduje lekarz. W Polsce ma on do dyspozycji przede wszystkim: rywastygminę, donepezil oraz galantaminę. Stosowane są też substancje wspomagające: witamina E, selegilina oraz ekstrakty z Ginko biloba.
Profilaktyka demencji
Demencji nie można zapobiec w jeden jasno określony sposób, istnieją natomiast czynności, zachowania, wpływające pozytywnie na starzejące się ciało i umysł. Dzięki nim wystąpienie demencji może się opóźnić, a jej skutki mogą być mniej dokuczliwe. Należą do nich:
- utrzymywanie umysłu w stanie aktywności – czytanie książek, rozwiązywanie krzyżowek, treningi pamięci
- aktywność fizyczna i społeczna
- rzucenie palenia
- przyjmowanie wit. D
- obniżenie ciśnienia krwi
- zdrowa dieta – bogata w warzywa i owoce, kwasy tłuszczowe omega-3 (zawarte w rybach i orzechach), pełnoziarniste produkty
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.