Na co dzień pasjonujemy się zmaganiami sportowców osiągających granice ludzkich możliwości, niemniej jednak coraz więcej przestrzeni otwiera się dla rywalizacji osób z rozmaitymi ograniczeniami. Jak te ograniczenia można sklasyfikować od strony medycznej?
Joanna Wysogląd-Wolniak – specjalista psychiatra, kierownik Instytutu Zdrowia i Równowagi Psychicznej Wolmed w Bełchatowie: Osoby ze specjalnymi potrzebami, to inaczej osoby z niepełnosprawnościami, z zaburzeniami w obszarze struktury i budowy ciała, o obniżonej aktywności, a także osoby o ograniczonym uczestnictwie w życiu społecznym. Zakres ten, jak widać, jest bardzo rozległy i dotyczy wielu aspektów funkcjonowania człowieka, a więc nie mówimy o ludziach ze specjalnymi potrzebami stricte w kontekście sportu. Trzymając się jednak szeroko rozumianej aktywności fizycznej, można przyjąć, że wszystkie wymienione wyżej grupy mają swoje specjalne potrzeby.
Pozostając właśnie przy aktywności fizycznej. Czy jest ona zalecana w tych grupach?
[J W-W] Jak najbardziej. Na przykład osoby niepełnosprawne, które pozostają aktywne fizycznie, lepiej radzą sobie z obciążeniami dnia codziennego, pracy zawodowej, wykazują się większą samodzielnością, mają wyższe poczucie wartości i patrzą w przyszłość z większym optymizmem. Zjawisko uprawiania sportu przez osoby niepełnosprawne rozwija się, co przekłada się na ciągły wzrost zainteresowania.
Wydaje się, że powinno to przynieść efekty pozytywne, w tym w szczególności przełożyć się na kondycję psychiczną osób niepełnosprawnych.
Łukasz Prysiński – psycholog sportu w Klinice Wolmed w Dubiu: – Zgodzę się z Panem, że efekty pozytywne aktywności fizycznej osób ze szczególnymi potrzebami są i to nie jeden. Pierwszy z nich, w postaci znaczenia, prestiżu i jakości zawodów widać choćby po różnorodności i ilości dyscyplin olimpijskich dla niepełnosprawnych. Zawody sportowe tego rodzaju organizowane są w ramach znaczących imprez, takich jak Igrzyska Paraolimpijskie czy Igrzyska Olimpiad Specjalnych. W ramach paraolimpiady, osoby niepełnosprawne podejmują zmagania w tak trudnych dyscyplinach jak choćby piłka nożna, podnoszenie ciężarów czy szermierka na wózkach, a to są tylko dyscypliny igrzysk letnich. Jeśli dodamy do tego hokej na lodzie, narciarstwo alpejskie albo snowboard, to mamy również trudne dyscypliny zimowe. Zatem efekt pozytywny udziału osób niepełnosprawnych w szerokiej gamie dyscyplin jest niewątpliwy.
Zmagania to jedno, ale za tym niejednokrotnie idą znakomite wyniki.
[ŁP] To jest właśnie kolejny pozytywny aspekt aktywności fizycznej na taka skalę. Niejednokrotnie mamy do czynienia z ustanawianiem rekordów właśnie podczas paraolimpiady, co jest niezbitym dowodem na to, że osoby niepełnosprawne też mogą przekraczać granice. Psychologiczny wydźwięk tego jest ogromny, bo przekłada się na przekaz nie tylko „Ty też możesz wziąć udział, wytrwaj w wysiłku”, ale także na przekaz „Ty możesz być lepszy, możesz przekraczać granice”. Trudno przecenić takie zjawisko i jego konsekwencje dla dobrostanu psychicznego ludzi ze specjalnymi potrzebami.
Wymiar zjawiska jest imponujący i świadczy o znaczeniu sportu w życiu osób niepełnosprawnych i nie tylko, bowiem przy tych aktywnościach zaangażowanych jest wielu specjalistów z różnych dziedzin.
[JW-W] Przy usprawnianiu przez sport osób ze specjalnymi potrzebami szerokie zastosowanie mają zintegrowane metody, łączące sferę medyczną, sportową i rehabilitację. Takie kompleksowe podejście różnych specjalistów w jednym programie przynosi lepsze efekty niż mniej skoordynowane działania pojedynczych osób. Najważniejsze jest oczywiście bezpieczeństwo, ale po jego zapewnieniu można poprzez trening i motywację uzyskiwać wysokie wyniki zawodników z uwzględnieniem specyfiki potrzeb osób niepełnosprawnych i ich dobrostanu psychicznego. Nie wolno bowiem zapominać, że kondycja psychiczna osób ze specjalnymi potrzebami jest szczególnie podatna na kryzysy, ze względu na konieczność pokonywania codziennych trudności, więc konsekwencje wzmożonego wysiłku i dodatkowych niepowodzeń, które towarzyszą rywalizacji i aktywności fizycznej, zawsze niosą ryzyko negatywnych następstw, chociażby w postaci epizodów depresyjnych.
Jak więc zachęcić jak największą ilość osób ze specjalnymi potrzebami do aktywności fizycznej i jak wspierać ludzi chcących podjąć się tego wyzwania?
[ŁP] Najistotniejsze wydają się dwa aspekty: pierwszym z nich jest promocja aktywności sportowej dedykowana właśnie tej grupie. Jest to wielkie pole do popisu nie tylko dla organizacji pozarządowych czy samorządów, czy nawet organizacji zrzeszających na przykład osoby niepełnosprawne. Niedocenioną i nieocenioną rolę mogą tu spełnić kluby sportowe, których zaangażowanie w aktywizację omawianych grup mogłoby być o wiele większe.
Drugi aspekt to wsparcie specjalistów, głównie fizjoterapeutów i psychologów, których działania poprzez fachową pomoc, wskazówki, empatię, szczerość i akceptację mogą przełożyć się zarówno na podejmowanie aktywności fizycznej jak również w wytrwanie w tym wyzwaniu z zachowaniem wartości z tego płynących. Zachęcam do promowania aktywności fizycznej, szczególnie wśród naszych bliskich, bo na nich mamy bardzo duży wpływ. Aktywność fizyczna to nie tylko sposób na lepsze i pełniejsze funkcjonowanie, pamiętajmy też, że jest to naturalny środek obniżający ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych.
*Wywiad ukazał się na portalu: www.belsport.pl
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.