W większości przypadków człowiek sam radzi sobie ze stresem, ale czasami on jest tak długotrwały lub silny, a predyspozycje biologiczne osoby tak oczywiste, że stres przeradza się w zespół stresu pourazowego (PTSD). Może to zdarzyć się z każdym, ponieważ wszyscy w taki, czy inny sposób, funkcjonujemy w życiu.
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO – CO TO JEST PTSD?
PTSD jest zaburzeniem związanym z reakcją na silny stres lub traumę. Może ono wystąpić po wydarzeniach takich jak wypadki, katastrofy naturalne, przemoc, wojna, ataki terrorystyczne czy inne doświadczenia, które zagroziły życiu lub zdrowiu. Zaburzenie to nie dotyczy tylko osób bezpośrednio doświadczających traumy, ale również świadków oraz osób, które pomagają ofiarom, takich jak ratownicy czy personel medyczny.
Zespół stresu pourazowego może znacząco wpływać na życie osoby dotkniętej omawianym zaburzeniem, jak również jej bliskich. Zaburzenia tego nie należy lekceważyć.
KTO JEST NARAŻONY NA PTSD?
Z badań wynika, że na zespół stresu pourazowego kobiety cierpią dwa razy częściej niż mężczyźni. Wynika to z faktu, że one są bardziej narażone na przemoc domową i dyskryminację w społeczeństwie. PTSD występuje również w wojsku, wśród kierowców, strażaków i w innych zawodach, w których człowiek jest narażony na działanie silnych czynników traumatycznych. Obecna sytuacja, czyli wojna na Ukrainie, budzi niepokój, silny stres, obawy o bezpieczeństwo swoje i rodziny. Dziś, na zespół stresu pourazowego, narażeni są przede wszystkim Ukraińcy, uciekający przed wojną kobiety i dzieci oraz ci, którzy zostali w kraju. Bycie świadkiem bombardowania jest traumatycznym przeżyciem. Przybywające do Polski dzieci są zalęknione, cierpią na bezsenność, moczą się w nocy. Obecnie potrzebują przede wszystkim spokoju i bliskości najbliższych. Z kolei pomagający Ukraińcom Polacy, przybywający na granicę wolontariusze, którzy są pierwszym kontaktem z osobami uciekającymi przed wojną, przewożący ich w głąb kraju kierowcy, obserwujący ludzkie cierpienie, także narażeni są na silne przeżycia emocjonalne i stres. Nie jest jednak powiedziane, że u tych osób przerodzą się w PTSD.
JAKIE SĄ OBJAWY PTSD?
W sytuacjach, w których diagnozowany jest zespół stresu pourazowego, objawy mogą być bardzo różnorodne. Zależą one przede wszystkim od indywidualnych doświadczeń oraz predyspozycji osoby dotkniętej zaburzeniem do skutecznej walki ze stresem. Najczęściej występujące objawy PTSD można podzielić na kilka kategorii:
- przeżywanie traumy na nowo – Osoby cierpiące na PTSD mogą doświadczać powracających, niechcianych wspomnień traumatycznego wydarzenia, koszmarów sennych czy odczuwać, jakby wydarzenie działo się ponownie (tzw. flashbacki).
- unikanie i odrętwienie – Osoby z PTSD często unikają miejsc, ludzi i sytuacji, które przypominają im o traumie i mogą wywołać flashback (np. odmowa wyjścia z domu z obawy przed usłyszeniem dźwięku samochodu). Mogą również odczuwać odrętwienie emocjonalne, trudności w odczuwaniu radości czy zainteresowania życiem.
- zmiany w myśleniu i nastroju – PTSD objawia się często zaburzeniami pamięci (np. osoba nie pamięta traumatycznego wydarzenia – zgwałcenia lub wypadku samochodowego), negatywnymi przekonaniami o sobie i świecie, poczuciem winy, wstydu oraz trudnościami w utrzymywaniu bliskich relacji.
- zmiany fizjologiczne i reakcje – Osoby z PTSD mogą wykazywać zwiększoną czujność, nadmierny strach, problemy ze snem, drażliwość, wybuchy gniewu lub trudności w koncentracji. Częstym objawem są również koszmary senne i zachowania samobójcze.
Reakcje na traumę mogą być bardzo różne i nie zawsze występują bezpośrednio po wydarzeniu traumatycznym. Często następuje to w ciągu 3 miesięcy, ale niekiedy objawy mogą się ujawniać przez kilka lat. Czasem mogą pojawiać się i znikać.
DIAGNOSTYKA PTSD
Diagnoza zespołu stresu pourazowego (PTSD) jest kluczowym krokiem w kierunku uzyskania odpowiedniego wsparcia i leczenia. Proces diagnozowania PTSD może być skomplikowany, ponieważ objawy często współwystępują wraz z innymi zaburzeniami psychicznymi.
Proces diagnostyczny zazwyczaj rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i psychologicznego. Lekarz lub terapeuta może zadać pytania dotyczące historii życia pacjenta, doświadczonych traum, obecnych objawów oraz wpływu tych objawów na codzienne funkcjonowanie. Często stosuje się również standardowe kwestionariusze i narzędzia oceny, które pomagają w identyfikacji specyficznych objawów PTSD.
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
Diagnoza PTSD opiera się na określonych kryteriach diagnostycznych. Specjaliści najczęściej odwołują się do kryteriów zawartych Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM), wydanym przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, które obejmują:
- ekspozycję na traumatyczne wydarzenie – Osoba musi być świadkiem lub bezpośrednio doświadczyć wydarzenia, które stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia, lub dowiedzieć się o traumatycznym wydarzeniu, które dotknęło bliską osobę.
- przeżywanie traumy na nowo – Powtarzające się, niechciane i inwazyjne wspomnienia, koszmary senne, flashbacki, silne reakcje emocjonalne lub fizyczne na przypomnienia o traumie.
- unikanie i odrętwienie – Stałe unikanie myśli, rozmów, ludzi, miejsc i sytuacji związanych z traumą, oraz uczucie odrętwienia emocjonalnego i zubożenia życia emocjonalnego.
- negatywne zmiany w myśleniu i nastroju – Poczucie odczłowieczenia, negatywne przekonania o sobie i innych, trudności z pamięcią, szczególnie w kontekście traumatycznego wydarzenia.
- zwiększoną pobudliwość – Problemy ze snem, drażliwość, wybuchy gniewu, trudności w koncentracji, nadmierna czujność, przesadne reakcje strachu.
- czas trwania i wpływ na funkcjonowanie – Objawy muszą trwać dłużej niż miesiąc i powodować znaczące pogorszenie w codziennym funkcjonowaniu.
LECZENIE ZESPOŁU STRESU POURAZOWEGO
PTSD można skutecznie leczyć, nawet jeśli objawy występują przez długi czas. Największą liczbę dowodów potwierdza obecnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT) i metoda desensytyzacji i przetwarzania ruchów gałek ocznych (EMDR), ale można też stosować alternatywne metody psychoterapii – np. terapię skoncentrowaną na rozwiązaniu (TSR). W połączeniu z psychoterapią często stosuje się leki, takie jak antydepresanty i neuroleptyki. Ważną rolę odgrywa także wsparcie rodziny i przyjaciół oraz uczestnictwo w grupach samopomocy.
* Powyższa porada jest suestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.
*Powyższa porada jest sugestią i nie zastępuje wizyty u specjalisty. W przypadku problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem.